آنچه در این مقاله می خوانید:

• عواملی که باعث کاهش خلاقیت شما می‌شوند را حذف کنید
• تفکر خلاقانه در گرو پرسیدن سؤالات درست است
• محیط خلاقانه ایجاد کنید

 

چرا باید تفکر خلاق داشته باشیم؟

امروزه دیگر تأثیر تفکر خلاقانه در یافتن راه حل مشکلات، بر کسی پوشیده نیست. تفکر خلاق به دو صورت خود را نشان می‌دهد، یا این که فرد برای حل مشکل یا رفع یک نیاز، دست به اختراع می‌زند و به این صورت تحول بزرگی در زندگی خود و دیگران به وجود می‌آورد یا این که از شرایط و امکانات موجود برای ارائه راه حلی جدید استفاده می‌کند.

حال که به اهمیت تفکر خلاقانه پی بردید، احتمالاً این سؤال در ذهن شما شکل می‌گیرد که چطور می‌توانید به خلاقیت درون خودتان پی ببرید و این که چگونه می‌توانید لذت تفکر خلاق را در خودتان ایجاد کنید. در این مقاله قصد داریم به شما چند راهکار در این زمینه ارائه کنیم.

 

 

عواملی که باعث کاهش خلاقیت شما می‌شوند را حذف کنید

استفان لیکوک، پروفسور اقتصاد و نویسنده طنز پرداز می‌گوید: «اگر من در گذشته زندگی می‌کردم، داستان آلیس در سرزمین عجایب را زودتر از دانشنامه بریتانیکا منتشر می‌کردم». این گفته ثابت می‌کند که او ارزش خلاقیت (در این مورد خلاقیت داستانی) را بیشتر از حقایق سرد و خشک می‌دانسته است.

اگر شما هم نگرشی شبیه پروفسور لیکوک دارید، باید افکار و نگرش‌هایی که باعث کم ارزش شدن تفکر خلاقانه می‌شود را از زندگی خود حذف کنید. در این جا، عباراتی را آورده‌ایم که شنیدن و فکر کردن به آنها، باعث از بین رفتن خلاقیت شما خواهد شد:

• من انسان خلاقی نیستم.
• باید از قوانین اطاعت کنی.
• سؤال نپرس.
• سعی نکن از دیگران متفاوت باشی.
• طبق چهارچوب تعیین شده عمل کن.
• برای این مشکل، فقط یک راه وجود دارد.
• این کار حماقت است.
• جدی باش.
• دیگران در مورد تو چه فکر خواهند کرد؟
•  این ایده منطقی نیست.
• این کار عملی نیست.
• نمی‌توانی این کار را انجام بدهی.
• این روش به درد آن‌هانمی‌خورد.
• ما قبلاً امتحان کردیم، نشد.
• کار زیادی می‌برد.
• این کار اصلاً جای اشتباه ندارد.
• اداره کردن این کار سخت است.
• وقت نداریم.
• بودجه نداریم.
• بله، اما...
• این کار بی‌نتیجه است.
• این کار در نهایت با شکست مواجه می‌شود.

اگر فکر می‌کنید ایده‌ای که در سر دارید بزرگ است به دیگران اجازه ندهید شما را از عملی کردن آن منصرف کنند، حتی اگر ایده شما در نظر آنها احمقانه به نظر برسد. همچنین نباید به خودتان یا دیگران اجازه دهید با گفتن عبارت‌های بالا، خلاقیت را در شما از بین ببرد. اگر همیشه برای انجام کارها به دنبال روش‌های قدیمی باشید، نمی‌توانید دست به کار جدید و هیجان انگیزی بزنید.

 

 

تفکر خلاقانه در گرو پرسیدن سؤالات درست است

برای دستیابی به تفکری خلاق، باید مهارت پرسیدن سؤالات درست را داشته باشید. سِر آنتونی جِی، که در زمینه آموزش مدیریت فعال است، می‌گوید: «ذهن غیر خلاق، نادرستی جواب‌ها را مشخص می‌کند اما ذهن خلاق، نادرستی سؤالات را مشخص می‌نماید». سؤالات نادرست، فرآیند تفکر خلاقانه را در شما متوقف می‌کند و شما را به همان مسیر نادرست قبلی باز می‌گرداند یا این باور را در شما ایجاد می‌کند که نیازی به فکر کردن و یافتن راه حل جدید ندارید. برای ایجاد تفکر خلاق، می‌توانید مشابه سؤالات زیر را از خودتان بپرسید:

• چرا باید کار را با این روش انجام داد؟
• مشکل اصلی چیست؟
• مسائل اصلی کدامند؟
• عکس این وضعیت چگونه است؟
• برای توصیف آن از چه نماد یا استعاره‌ای می‌توان استفاده کرد؟
• چرا این مساله مهم است؟
• سخت‌ترین یا پرهزینه‌ترین راه انجام این کار چیست؟
• چه کسانی با این موضوع مخالف هستند؟
• اگر این کار را اصلاً انجام ندهیم، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

حال که تا حدودی با نحوه پرسیدن سؤالات مناسب آشنا شدید، خودتان هم می‌توانید سؤالات بهتری به این مجموعه اضافه کنید. اگر می‌خواهید خلاقانه فکر کنید، باید سؤالات درستی بپرسید و ذهن خود را به چالش بکشید.

 

مقاله پیشنهادی: استفاده از تکنیک طوفان فکری برای افزایش خلاقیت

 

محیط خلاقانه ایجاد کنید

روزانه، هزاران ایده بزرگ، صرفاً به خاطر محیط و شرایط نامطلوب از بین می‌روند. اما در طرف مقابل محیط‌های خلاقانه، همانند گلخانه‌ای هستند که در آن بذر ایده‌های جدید کاشته می‌شوند و ثمر می‌دهند. به گفته چارلی براور، از نویسندگان و مدیران تبلیغاتی آمریکا: «ایده‌های جدید، شکننده هستند، چون حتی با مشاهده یک پوزخند یا اخم از کسی ممکن است از دنبال کردن آنها صرف نظر کنید». در این جا، به برخی از خصوصیات یک محیط اشاره می‌کنیم.

خصوصیات یک محیط خلاق

1. محیط خلاق، فرد را به خلاقیت تشویق می‌کند

به گفته دیوید هیل: «نتیجه مطالعاتی که با موضوع خلاقیت انجام شده نشان می‌دهد، مهم‌ترین فاکتور در تعیین خلاقیت یا عدم خلاقیت کارکنان، توجه به میزان آزادی آنها است. وقتی در محیط کار از نوآوری و ایده‌های خوب کارمندان به درستی استقبال می‌شود، انگیزه کارمندان نیز برای ارائه راهکارهای خلاقانه افزایش می‌یابد».

2. از افراد خلاق حمایت می‌کند

تام پترز، در مورد حمایت از افراد خلاق توصیه می‌کند افراد کودن را از محیط کاری خود بیرون کنید و به جای آن به پرورش افراد خلاق و با استعداد بپردازید. یکی از کارهایی که برای حمایت از افراد خلاق می‌توانید انجام دهید این است که جلسه‌ای برای اعضای تیم برگزار کنید و از آنها بخواهید هر ایده‌ای در مورد کارشان در ذهن دارند را بیان کنند.

معمولاً کارمندان از این نوع جلسات به خوبی استقبال می‌کنند، زیرا هم می‌توانند وقتشان را صرف شنیدن ایده‌های مختلف کنند و احیاناً به خنده و شوخی بگذرانند و هم این که متوجه می‌شوند برای ایده‌های آنها ارزش قائل شده‌اید.

3. تمرکز بر نوآوری است نه صرفاً اختراع

به گفته سام واتسون، خالق شخصیت اکشن معروف GI Joe: «ایده‌هایی که واقعاً خلاقانه باشند، بسیار نادر هستند، اما به این معنی نیست که برای خلاق بودن باید دست به کارهای عجیب و غریب بزنید. تعریف من از خلاقیت، ترکیب منطقی دو یا چند مورد از عناصر موجود و به وجود آوردن یک مفهوم جدید است.

بهترین راه برای این که از قوه تخیل برای کسب درآمد و گذراندن زندگی استفاده کنیم این است که دست به ایجاد طرح‌های نو بزنید نه این که به دنبال مفاهیم کاملاً جدید باشید». یک فرد خلاق کسی است که تلاش می‌کند ایده‌های جدید را به ایده‌های بهتر تبدیل کند.

 

 

4. محیط خلاق فرد را به خارج از منطقه امن می‌برد

بیشتر افراد همیشه در محدوده قوانین و قواعدی که برایشان وضع شده است، باقی می‌مانند و حاضر نیستند پا را فراتر از آن بگذارند. به خاطر داشته باشید بیشتر محدودیت‌هایی که در زندگی با آنها مواجه می‌شوید، در واقع از طرف خودتان به شما تحمیل شده است.

فقدان خلاقیت اغلب نیز در همین دسته قرار می‌گیرد. اگر می‌خواهید خلاق‌تر باشید، محدودیت‌های پیش رویتان را به چالش بکشید. چارلز کترینگ، مهندس کارآفرین و مخترع آمریکایی می‌گوید: «انسان در هر زمینه‌ای که بخواهد به پیشرفت دست یابد، باید این قوانین و محدودیت‌ها را کنار بگذارد، در غیر این صورت، هیچگاه نمی‌تواند به نوآوری دست یابد».

5. به رویاها اهمیت داده می‌شود

در یک محیط خلاق، به کارمندان امکان رویا پردازی داده می‌شود و مثلاً ورقه کاغذ سفیدی در اختیار آنها قرار داده شده و این سؤال برای آن‌ها مطرح می‌شود: «اگر می‌توانستید تصویر کاری که دوست دارید انجام دهید یا چیزی که می‌خواهید به دست آورید را ترسیم کنید، این تصویر به چه شکل خواهد بود؟» در همین محیط خلاق بود که مارتین لوتر کینگ جونیور، رهبر جنبش حقوق مدنی آمریکایی‌های آفریقایی تبار توانست دست به سخنرانی پرشوری بزند و به میلیون‌ها نفر بگوید: «من رویایی در سر دارم»، نه این که بگوید: «هدفی در ذهن دارم».

اگرچه داشتن هدف به ما کمک می‌کند که بر کار خود تمرکز کنیم، اما رویاها به ما قدرت می‌دهند. رویاها، جهان را در نظر شما گسترده‌تر نشان می‌دهند. به همین خاطر است که جیمز آلن، فیلسوف بریتانیایی معتقد بود «رویاها، نجات بخش جهانیان هستند». هرچه در محیط سازمانی شما، به خلاقیت اهمیت بیشتری داده شود، پتانسیل اعضا برای ارائه ایده‌های نو افزایش خواهد یافت.

 

 

6. زمانی را با افراد خلاق سپری کنید

اگر محیط کاری شما به شکلی باشد که در آن از ایده‌های نو، استقبالی نشود و شما عملاً توانایی تغییر شرایطتان را نداشته باشید، چه کار خواهید کرد؟ احتمالاً یک راه این است که شغلتان را عوض کنید. اما در صورتی که با وجود شرایط بدِ محیطی، باز هم به ماندن در آنجا راغب باشید، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ در اینجا گزینه‌ای که پیش‌روی شما باقی می‌ماند این است که وقت خود را با دیگر افراد خلاق بگذرانید.

خلاقیت را می‌توان حالتی مسری به حساب آورد. مثلاً وقتی شما در جلسه‌ای شرکت می‌کنید که از شما می‌خواهند ایده‌های خودتان را درباره یک موضوع ارائه کنید، یک نفر ناگهان ایده‌ای را مطرح می‌کند، شخص دیگری از آن ایده، به ایده دیگری دست پیدا می‌کند یا آن را اصلاح می‌کند و پیشنهاد بهتری می‌دهد. ممکن است شخص دیگری کل آن ایده را تغیییر دهد و به شکل کاملاً جدیدی درآورد.

به طور کلی، وقتی مدتی طولانی را با عده‌ای می‌گذرانید، طرز فکر شما هم شبیه آن‌هامی‌شود. بنابراین هرچه زمان بیشتری را با افراد خلاق که فعالیت‌های جدید و نوآورانه انجام می‌دهند بگذرانید، سطح خلاقیت شما هم ناخودآگاه افزایش خواهد یافت.

 

 

7. برای خلاق بودن از پیله قوانین و مقررات خارج شوید

کاترین هپبورن، بازیگر مشهور آمریکایی معتقد بود: «اگر همیشه از قوانین اطاعت کنید، دیگر لذتی در زندگی خود احساس نخواهید کرد». البته زیر پا گذاشتن همه قوانین کار درستی نیست، چون بیشتر آن‌ها برای محافظت از ما وضع شده‌اند. منظور از قوانین، صرفاً مقررات دولتی نیست بلکه محدویت‌هایی که شما نسبت به خودتان اعمال می‌کنید هم می‌تواند شما را از ارائه ایده‌های خلاقانه باز دارد.

افراد خلاق می‌دانند که باید از پیله قوانین و محدودیت‌های فردی خارج شوند، چون تنها در آن صورت است که می‌توانند طعم موفقیت را بچشند. مؤثرترین راه برای این که به خودتان کمک کنید تا از این پیله خارج شوید این است که خودتان را در معرض الگوهای جدید قرار دهید. یک راه برای این کار این است که به مکان‌های جدید مسافرت کنید و با فرهنگ‌ها، کشورها و آداب و رسوم جدید آشنا شوید.

در این صورت است که پی می‌برید چه تفاوت‌هایی از لحاظ سبک زندگی و طرز فکر میان شما و آنها وجود دارد. روش دیگر، خواندن موضوعات جدید است. شاید شما هم از آن دسته افراد هستید که بیشتر متمایل به خواندن مطلب در حوزه مورد علاقه‌تان (مثلاً کارآفرین) هستید، اما اگر می‌خواهید به لحاظ فکری پیشرفت کنید، لازم است به خواندن مطالب جدید رو بیاورید.

متأسفانه بیشتر افراد به اشتباه فکر می‌کنند اگر انسان از همان بدو تولد فاقد قوه خلاقیت باشد، در آینده هرگز به انسان خلاقی تبدیل نخواهد شد. این در صورتی است که اگر انسان در محیطی قرار گیرد که امکان حمایت از ایده‌های خلاقانه او وجود داشته باشد، در نتیجه قدرت خلاقیت او به خودی خود افزایش خواهد یافت.

 

 

در این مقاله با روش‌های دستیابی به تفکر خلاقانه آشنا شدیم. همانطور که دیدید، برای دستیابی به این هدف، باید عوامل کاهنده خلاقیت را از بین ببرید و مهارت پرسیدن سؤالات درست را در خود تقویت کنید. همچنین باید با افراد خلاق معاشرت کنید و خودتان را از قید و بند محدودیت‌های فردی رها کنید. در این صورت می‌توانید زندگی موفقی را داشته و به تمامی اهدافی که برای خود تعیین کرده‌اید دست پیدا کنید.