خلاصه ای از مقاله
در این مقاله ابتدا به تعریف تفکر خلاق و ضرورت آن می‌پردازیم و سپس فهرستی از مهارت‌هایی که باعث می‌شود به کودک، عنوان خلاق و مبتکر داده شود را ارائه می‌دهیم. سپس انواع خلاقیت (عینی،شماتیک، انتزاعی) را شرح داده و در پایان به بیان روش‌هایی که باعث رشد این مهارت در کودک می‌شود می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله می خوانید:
چگونه تفکر خلاق کودکان را گسترش دهیم؟
یکی از چالش‌های پیش روی والدین و نظام آموزشی امروزی، چگونگی رشد تفکر خلاق و نوآورانه در کودکان است. امروزه، استفاده از روش‌های سنتی آموزش باید دیگر کنار گذاشته شود، زیرا در این روش‌ها، معلم به عنوان تنها منبع آموزش در نظر گرفته می‌شود و کودک عملاً قوه ابتکاری از خود ندارد. این روش از آن جهت کم کم منسوخ به حساب می‌آید که در این روش کودک تصور می‌کند برای یک مساله، تنها یک راه حل وجود دارد و آن همان راهی است که در کلاس به او آموزش داده شده است.
این در حالی است که یک مساله ممکن است چندین جواب داشته باشد یا حل یک مشکل از راه‌های مختلفی امکان پذیر باشد. در این مقاله ابتدا به تعریف تفکر خلاق و ضرورت آن می‌پردازیم و سپس فهرستی از مهارت‌هایی که باعث می‌شود به کودک، عنوان خلاق و مبتکر داده شود را ارائه می‌دهیم. سپس انواع خلاقیت (عینی،شماتیک، انتزاعی) را شرح داده و در پایان به بیان روش‌هایی که باعث رشد این مهارت در کودک می‌شود می‌پردازیم.
تفکر خلاق چیست؟
تفکر خلاق را می‌توان نگاه به مسائل و اتفاقات اطراف، از چشم اندازی متفاوت تعریف کرد که گاه شاید در نگاه اول با آنچه در ذهن اطرافیان نهادینه شده است تفاوت داشته باشد. به عبارت دیگر تفکر خلاق، الگوهای ذهنی قبلی فرد را در هم می‌ریزد. فرد خلاق در مواجهه با مشکلات متوقف نمی‌شود بلکه به دنبال یافتن راه‌های جدید می‌گردد.
برخی از افراد به شکل ذاتی، خلاق‌تر از دیگران به نظر می‌رسند، اما به آن معنی نیست که افراد دیگر نمی‌توانند این مهارت را در خود ایجاد کنند. خلاقیت نیز همچون سایر مهارت‌ها، نیازمند تمرین است. یکی از این تمرین‌ها، دقت زیاد به محیط پیرامون و یافتن ابعاد جدیدی از یک موضوع یا اتفاق است. این مساله، خود بیان گر اهمیت قدرت تحلیل در رویارویی با موضوعات است.
چرا تفکر خلاق مهم است؟
تفکر خلاق باعث بیدار شدن انگیزه‌ها و توانایی‌های درونی کودک شده و به او یاد می‌دهد که همیشه به دنبال یادگیری مطالب تازه باشد. اندیشه یادگیری مداوم، همیشه کودک را نسبت به محیط اطراف خود حساس نگه می‌دارد. البته این موضوع مستلزم آن است که به کودک یاد دهیم از سؤال کردن ابایی نداشته باشد و اگر خودمان قادر به پاسخ به سؤالات او نیستیم، منابع و افراد آگاه را به او معرفی کنیم.
تفکر خلاق چند نوع است؟
تفکر خلاق را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد. تفکر خلاق عینی، تفکر خلاق شماتیک و تفکر خلاق انتزاعی.
تفکر خلاق عینی
به نوعی از خلاقیت گفته می‌شود که کودک در آن با اشیای قابل لمس محیط اطراف خود مواجه می‌شود. مثلاً میتوانید یک قوطی کبریت در اختیار کودک قرار دهید و از او بخواهید آن را لمس کند. مثلاً بپرسید چند گوشه دارد؟ آیا گوشه‌ها تیز هستند یا نه؟ این مکعب شبیه به چه شیء دیگری در اطراف او است؟ سبکی یا سنگینی آن شبیه چه چیز دیگری است؟
تفکر خلاق شماتیک
در این نوع خلاقیت، میتوانید یک نمودار یا نقاشی شماتیک در اختیار کودک قرار دهید. او باید بتواند آن نمودار را برای شما توصیف کند و بعد مثلاً بگوید چه اشیای دیگری در محیط اطرافش شبیه این شیء هستند. در مورد کودکان بزرگتر، میتوانید یک دایره بر روی کاغذ بکشید. کودک مثلاً می‌گوید که این یک دایره است، شکل آن گرد است. بی نهایت خط می‌تواند از وسط آن بکشد و بعد بگوید این دایره شبیه لبه فنجان، لبه کلاه، سینی، پادری و غیره است.
تفکر خلاق انتزاعی
از آنجا که هدف از این نوع تمرین، رشد بعد انتزاعی مغز کودک است، در نتیجه بر خلاف دو مورد بالا، نیازی به حضور اجسام یا کشیدن اشکال نیست، بلکه کودک باید بتواند به سوالاتی از قبیل موارد زیر پاسخ دهد.
- چند تا شیء نام ببر که سبز هستند؟
- وقتی عصبانی می‌شوی، چه واکنشی نشان می‌دهی؟
- رنگ آبی چه چیزهایی را به یاد تو می‌آورد؟
- با چوب چه چیزهایی می‌توان ساخت؟
راه‌های رشد مهارت خلاقیت در کودک
در این جا فهرستی از کارهایی که شما به عنوان پدر یا مادر میتوانید انجام دهید تا ذهن کودک خود را برای درک مسائل اطراف به کار گیرید و او را به سمت رشد مهارت‌های مرتبط با خلاقیت سوق دهید عنوان می‌کنیم:
1- از کودک سؤال‌هایی بپرسید که جواب آن تنها به"بله" و "خیر" ختم نشود
فرض کنید کودک در حال کشیدن نقاشی درباره طبیعت است. میتوانید در حین کار، از او سوالاتی درباره نقاشی بپرسید. مثلاً اگر از او بپرسید اگر در این جا باران بیاید، تو چه لباسی می‌پوشی؟ یا اگر برف می‌آمد، حیوانات نقاشی تو کجا می‌رفتند؟
2- به کودک حق انتخاب بدهید
به این معنا که از او بخواهید خودش در مورد مساله پیش آمده تصمیم بگیرد. البته این تصمیمات باید زیر نظر شما بوده و خطری برای کودک به همراه نداشته باشد.
3- از بازی و نمایش کمک بگیرید
بازی علاوه بر تخلیه هیجانات کودک، او را با نقش‌ها و وظایف افراد آشنا می‌کند. مثلاً برای آموزش حیوانات اهلی، کودک نقش حیوان مورد علاقه‌اش را بازی کند.
4- به کودک اجازه ابتکار بدهید
شیء یا وسیله‌ای را در نظر بگیرید و از او بپرسید از این وسیله چه استفاده‌های دیگری می‌توان کرد. مثلاً (صندلی ناهار خوری به جای صندلی ماشین یا کارتن خالی به جای خانه)
5- به کودک اجازه اشتباه کردن بدهید
اشتباه کردن را فرصتی برای رسیدن به راه حل تازه در نظر بگیرید و نه عدم موفقیت او. کودک را به خاطر اشتباهش سرزنش نکنید، در عوض غیرمستقیم او را متوجه اشتباهش کنید.
6- موسیقی را فراموش نکنید
مثلاً از کودک بخواهید با دهان خود آهنگ مورد علاقه‌اش را تولید کند و حرکت‌هایی هماهنگ با آن انجام دهد، مثلاً شکل حرکت حیواناتی که شما نام می‌برید را با بدنش انجام بدهد. مثلاً برای پرنده، حرکت دست‌ها یا برای اسب، دویدن.
7- قوه تخیل کودکتان را قلقلک دهید
برای این منظور میتوانید از سؤالات زیر هم کمک بگیرید.
- اگر همه کفش‌های دنیا یک اندازه بودند چه اتفاقی می‌افتاد؟
- اگر گاوها به جای طویله در جنگل زندگی می‌کردند یا خرس‌ها می‌توانستند پرواز کنند چه اتفاقی می‌افتاد؟
- چرا وقتی می‌خوابیم چشم‌هایمان بسته است؟
- اگر یک بچه هیچ وقت دندان در نیاورد چه اتفاقی می افتد؟
- اگر هر روز باران ببارد چه اتفاقی می افتد؟
- اگر شب نبود چطور؟
8- مهارت‌های اجتماعی کودک را میتوانید در خانه هم، به او یاد دهید
در مواردی که امکان بردن کودک به پارک را ندارید، در خانه یک پیک نیک خانوادگی به راه بیندازید و از کودک بخواهید نقش پدر یا مادر شما را بازی کند و ببیند چه وسایلی را باید برای این کار جمع کند.
9-وسایل دور ریختنی را برای سنجش خلاقیت کودک خود دست کم نگیرید
این وسایل می‌تواند لوله خالی دستمال توالت، نی‌های مصرف شده، خرده پارچه یا کاغذ، ظرف‌های یک بار مصرف، نخ پلاستیکی دور جعبه شیرینی و غیره باشد. مثلاً کودک می‌تواند با استفاده از کاسه‌های یک بار مصرف و نخ پلاستیکی، ترازو بسازد و ... .
10-کودک را در کارهای خانه مشارکت دهید
این کار می‌تواند به صورت مشارکت در پختن شیرینی یا غذا و تمیز کردن خانه باشد. مثلاً کودک می‌تواند با کمک خمیر شیرینی، اشیایی شبیه به آنچه در محیط اطرافش می‌بیند درست کند.
با توجه به همه موارد ذکر شده می‌توان به این نتیجه رسید که، تفکر خلاق، نگاه به مسائل و اتفاقات پیرامونی از یک چشم انداز جدید است. برای این منظور کودک باید به درک درستی از محیط پیرامون خود برسد. تحقق این موضوع نیازمند پاسخ دادن به سؤالات و کنجکاوی‌های کودک است. پس اگر راهی برای جواب به سؤالات کودکتان ندارید، منابع دیگر را به او معرفی کنید. راستی شما برای رشد قوه خلاقیت کودک خود چه راهی دارید؟
امیدواریم با ارائه این مطالب به پیشبرد اهداف شما کمک شایانی کرده باشیم. اگر شما دوست عزیز و همراه گرامی سایت عزت خواه دات کام مشتاق هستید در زندگی شخصی و کاری عملکرد بهتری داشته باشید، یک پیشنهاد ارزشمند برای شما داریم و آن مطالعه مقاله آشنایی با دوره پاراسل زندگی و تماشای ویدیو معرفی این دوره است. در پاراسل زندگی با روشی کاربردی برای ساخت یک زندگی ایده‌آل با شما همراه خواهیم بود.
لطفا شکیبا باشید !
پاسخ به نظر