آنچه در این مقاله می خوانید:

• انعطاف پذیری در مقابل ریسک پذیری برای رشد فردی و اجتماعی
• نقش تجربیات در رشد فردی
• معیارهای رشد فردی و اجتماعی چیست؟

اهمیت توسعه فردی و اجتماعی

امروزه رشد فردی و اجتماعی از اهمیت روزافزونی برخوردار است. شرکت‌های مختلف به دنبال استخدام افرادی هستند که مهارت‌های قابل انتقال به دیگران مانند خلاقیت و ابتکار عمل را داشته باشند. دانشگاه‌های برتر دنیا بر اهمیت دانشجویان با اخلاق، با تفکر مستقل و توانا در استفاده از فناوری‌های مختلف تأکید دارند.

جوامع نیز نیازمند مشارکت افراد با رشد فردی خوب هستند تا بتوانند آن جوامع را بسازند. امروزه با پیشرفت فناوری، به نظر می‌رسد که سبک زندگی فردی و تفکرات هر فرد نقش بیشتری در مشکلات آن فرد دارد.

به عنوان مثال، اگر فردی نمی‌تواند شغل مناسب پیدا کند به این دلیل نیست که نرخ بیکاری در جامعه بالا رفته است بلکه بیشتر به این دلیل است که فرد مورد نظر مهارت‌های لازم برای شغل مورد نظر را ندارد. بنابراین اگر در زندگی شخصی یا شغلی خود به مشکلی برمی‌خورید بیشتر باید به این فکر کنید که چه رفتارها یا تفکراتی از جانب شما باعث بروز این مشکلات شده است.

از جمله مهم‌ترین مهارت‌هایی که کلیه کارفرماها به دنبال آن هستند می‌توان به مهارتهای ارتباطی، رویکرد مثبت، کار تیمی و مهارت حل مساله اشاره نمود. امروزه بسیاری از جوانان جویای کار از این مهارت‌ها برخوردار نیستند. بنابراین بسیار اهمیت دارد که این مهارت‌ها را در خود تقویت نمایید تا بتوانید در کار و زندگی خود موفق باشید.

انعطاف پذیری در مقابل ریسک پذیری برای رشد فردی و اجتماعی

زندگی و جامعه پیچیده امروزی افراد را نسبت به گذشته با ریسک‌های بیشتری مواجه می‌سازد. افراد باید مهارت‌های لازم برای مواجهه با این ریسکها را در خود تقویت نمایند. یک واکنش منطقی در مقابل ریسک این است که انعطاف‌پذیری و سازگاری را در خود تقویت نماییم.

این مهارت یکی از مهم‌ترین جنبه‌های رشد فردی و اجتماعی است. امروزه با کاهش امنیت در حوزه های شغلی، آموزشی و سلامت جسمی و روحی، به نظر می‌رسد که داشتن انعطاف پذیری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد. ریسک به طور طبیعی به استرس منجر می‌شود. اما استرس می‌تواند اثر مثبت داشته باشد چون به فرد این پیام را منتقل می‌کند که باید کاری انجام دهد.

مشکل اینجا است که وقتی افراد با استرس مواجه می‌شوند، نمی‌توانند درست و روشن فکر کنند. این افراد در مواجهه با استرس، به جای فکر کردن، واکنش احساسی نشان می‌دهند. اولین گام انعطاف پذیری این است که ریسک و استرس را در موقعیت و گزینه‌های پیش‌رو برای اتخاذ یک تصمیم، درست و منطقی بدانیم.

یکی دیگر از جنبه‌های انعطاف‌پذیری این است که پس از تجربه شکست یا ناامیدی، اعتماد به نفس و تدبیر لازم برای شروع دوباره را داشته باشیم. برای هر فردی که می‌خواهد در کاری موفق شود، احساس عدم پذیرش توسط دیگران، نرسیدن به اهداف، یا احساس تحت فشار بودن بسیار عادی است و مکرر رخ می‌دهد.

امری که در اینجا اهمیت دارد این است که فرد بداند این موارد طبیعی هستند و باید بتواند پس از تجربه این موارد، دوباره انرژی خود را بازیابد و به کار ادامه دهد. می‌توانید از تجربیات افراد موفق در این زمینه استفاده کنید و از آن تجارب درس بگیرید.

نقش تجربیات در رشد فردی

همه ما در تعامل با دنیای اطراف خود، عادات فکری و رفتاری مختلفی را در خود ایجاد می کنیم. این رفتارها از طریق تجربیات مختلف ما در محیط فیزیکی و اجتماعی اطراف شکل می گیرند. همه انسانها از تجربیات خود یاد می‌گیرند و تجربه کردن یکی از مهمترین روش‌های رشد فردی و اجتماعی است.

این تجربیات از طریق روابط فردی و اجتماعی ما با دنیای بیرون شکل می‌گیرند. مراحل رشد انسان در این زمینه از طریق رابطه فرد با خودش، با والدینش، با دوستانش، با همکلاسی‌هایش و با جامعه تکامل می‌یابد. ما در فرآیند رشد خود باید از حالت «وابسته» به «مستقل» تغییر کنیم.

اما روابط انسانی در خلاء رخ نمی‌دهند. این روابط در مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، تعاملات و تجربیات بروز می‌یابند. این تجربیات می‌توانند شامل این موارد باشند: احساس ارزش و پذیرفته شدن به عنوان یک انسان، مقایسه خود با دیگران، انتخاب و تصمیم‌گیری، تحمل مشکلات، داشتن مسئولیت در قبال دیگران و رسیدن به اهداف.

از طریق تمامی این تجربیات، ما چیزهای زیادی یاد می‌گیریم و این یادگیری نسبت به مواردی که در سیستم آموزشی یاد می‌گیریم بهتر، باکیفیت‌تر و بادوام‌تر خواهد بود. بنابراین برای رسیدن به رشد فردی، بهترین کار این است که خود را در معرض تجربیات مختلف قرار دهیم و در مواجهه با مشکلات انعطاف‌پذیر باشیم.

اما از همه مهمتر این است که برای یادگیری از تجربیات، باید زمانی را برای تفکر در مورد آن تجربه اختصاص دهیم و به این فکر کنیم که چه عواملی باعث شد ما آن تجربه خوب یا بد را داشته باشیم، از آن تجربه چه درسی گرفتیم و چگونه می‌توانیم این درس را در زندگی خود به کار گیریم؟

تفاوت رشد فردی و رشد اجتماعی

به عبارت ساده می‌توان تفاوت رشد فردی و اجتماعی را این گونه بیان نمود: رشد فردی به این معنا است که شما در مورد خود به عنوان یک فرد چه دیدگاهی دارید. اما رشد اجتماعی به این معنا است که شما خود را در اجتماع چگونه می‌بینید، مثلاً در رابطه با دیگران چه نوع فردی هستید؟

رشد فردی به ارزش‌ها و اخلاقیات فردی اشاره دارد و رشد اجتماعی در رابطه با دیگران معنا پیدا می‌کند. اگر بخواهیم معنای جامع‌تری در این مورد داشته باشیم، رشد فردی به جهان درونی افراد، احساسات، افکار، عقاید، ارزش‌ها، رفتارها، شخصیت و روحیات فرد مرتبط می‌شود.

در مقابل، رشد اجتماعی بیشتر با روابط با دیگران، با جهان بیرون و جامعه در ارتباط است. این دو نوع رشد، با هم شخصیت و هویت شما را تشکیل می‌دهند.

اما نکته‌ای که در مورد این دو نوع رشد مشترک است این است که رشد فردی و اجتماعی نقطه یا مرحله خاصی در زندگی نیستند که بتوان در یک سن یا زمان خاص به آنها دست یافت. رشد یک فرآیند مداوم و تدریجی است که در کل زندگی رخ می‌دهد.

مقاله پیشنهادی: بهترین اهداف مرتبط با رشد فردی

معیارهای رشد فردی و اجتماعی چیست؟

همانطور که در قسمت قبل ذکر شد، رشد یک فرآیند مداوم است و نمی‌توان آن را یک نقطه در زندگی دانست که با رسیدن به همان نقطه به این نتیجه برسیم که رشد حاصل شده است. انسان‌ها همواره در حال تجربه کردن و آموختن هستند و این رشد تا آخر عمر ادامه دارد.

اما معیارهایی که نشان می‌دهند فرد به مرحله خاصی از رشد رسیده است و اینکه در جهت رسیدن به این سطح، تلاش نموده را می‌توان شامل این موارد دانست:

•     توانایی عمل کردن به صورت مستقل و مؤثر در خانه، مدرسه، دانشگاه، محل کار و جامعه.
•     توانایی انتخاب و تصمیم‌گیری آگاهانه و پذیرش مسئولیت برای این تصمیمات و برنامه‌ریزی برای آینده.
•     توانایی بروز عقاید خود به صورت روشن و واضح.
•     توانایی استفاده از قدرت تفکر و تصمیم‌گیری برای حل مشکلات و مسائل اجتماعی.
•     به کارگیری دانسته‌ها و دانش کسب شده در موقعیت‌های مختلف.
•     ایجاد و ادامه روابط مثبت با دیگران و احترام گذاشتن به ارزش‌ها و سبک زندگی دیگران.
•     توانایی استفاده از مهارت‌ها و رویکردهای مورد نیاز برای ایفای یک نقش فعال در جامعه و کمک به رشد اجتماع.

اینها مواردی از معیارهای رشد فردی و اجتماعی و لازمه موفقیت در روابط اجتماعی هستند که شما باید در زندگی خود به دنبال آنها باشید. هر تجربه‌ای را به عنوان موقعیتی برای رسیدن به یکی از این معیارها در نظر بگیرید.

از چالش‌هایی که در زندگی تجربه می کنید هراس نداشته باشید. همین امروز می‌توانید شروع کنید و به این فکر کنید که کدام یک از این موارد در زندگی شما نیاز به تقویت بیشتری دارند و در راستای تقویت آنها کوشش نمایید.