چگونه شنونده فعالی باشیم؟
مهارت گوش دادن یکی از مهارت‌هایی است که در اغلب موارد نادیده یا دست کم گرفته می‌شود. همه ما می‌دانیم که گوش‌کردن بخش جدایی‌ناپذیر زندگی شخصی و کاری است اما تقریباً هیچ‌کسی زمانی را صرف این موضوع نمی‌کند تا شنونده بهتری باشد. حتی زمانی که تلاش می‌کنیم شنونده بهتری باشیم در دنیایی از حواس‌پرتی غرق هستیم؛ از لیست پایان‌ناپذیر کارهایی که باید انجام دهیم تا شور و اشتیاق برای سرزدن به رسانه‌های اجتماعی و مجازی و پیشرفت‌های تکنولوژی. در عصر جدید هزاران فاکتور وجوددارد تا گوش‌دادن درست و فعالانه را به یک چالش بزرگ برای انسان امروزی تبدیل کند.
شاید تنها توصیه‌ای که در نسل‌های قبل برای کسب مهارت گوش دادن فعالانه می‌شد این بود که اندکی بدن را به سمت مخاطب متمایل و یک ارتباط چشمی با او برقرار کنید. تصور عام اینطور بود که خم شدن وضعیت بدن به سمت مخاطب، درکِ صحبت‌های او را افزایش می‌دهد و حاکی از این است که شما دقیقاً به طرف مقابل گوش می‌دهید. به هر حال، شنیدن و درک پیامی که از سوی مخاطب در یک ارتباط منتقل می‌شود فراتر از نوع وضعیت بدن و تظاهر به گوش دادن است. مطمئناً زبان بدن در برقراری یک رابطه نقش مهمی دارد اما تنها بخشی از رابطه را پوشش می‌دهد نه تمام آن را. برای تقویت هنر خوب گوش دادن انجام مراحل زیر لازم و ضروری است:
مراحل تقویت مهارت گوش دادن فعالانه
1. با هدف درک مخاطب و پیام به او گوش دهید
نخستین مرحله، عامل کلیدی گوش دادن فعالانه محسوب می‌شود. اگر با هدف درکِ پیام مخاطب به صحبت‌های او گوش کنید با ذهنی باز به او توجه می‌کنید نه اینکه پیش قضاوتی نسبت به او داشته باشید. نکته بعدی این است که اگر با هدف درکِ پیام مخاطب با او رابطه برقرار کنید در زمان‌های مناسب، سؤال‌های به جایی از او می‌پرسید تا اطمینان پیدا کنید پیامی که دریافت کرده‌اید همان چیزی است که منظور مخاطب بوده است نه اینکه بخواهید برای به اشتراک گذاشتن یک ماجرا یا مبحث متفاوت صحبت‌های او را قطع کنید. گوش‌دادن با هدف درک مخاطب به این معنی است که با اشتیاق وارد گفتگویی شوید و ببینید طرف مقابل قصد مخابره چه پیامی را دارد و از تمام جزئیات این ارتباط چه به صورت کلامی و چه غیر کلامی متوجه هدف او از گفتگو شوید.
2. به ندرت و بسیار هوشمندانه صحبت‌های طرف مقابل را قطع کنید
زمانی که برای تقویت مهارت گوش‌دادن فعالانه تلاش می‌کنید، باید به ندرت صحبت‌های مخاطب را قطع کنید. اجازه دهید تصور یا آنچه را در ذهن دارد به طور کامل بیان کند و با پرسش یا تکرار صحبت‌هایش کلام او را قطع نکنید. در بسیاری از مواقع، ارائه نظر شما باعث ازهم گسیختگی رشته کلام و قطع گفتگو می‌شود. گاهی اوقات، با وجود اینکه خودمان متوجه نیستیم اما با قطع کلام مخاطب، این پیام را صادر می‌کنیم که «من بیشتر از تومی‌دانم» یا بدتر از آن «صحبت تو به درازا کشید و هنوز سراغ اصل مطلب نرفته‌ای، من وقت کافی برای گوش‌دادن به این حرف‌ها ندارم» در صورتی که طرف مقابل احساس کند صحبت‌های او را مورد توجه قرار نداده و به او گوش نکرده‌اید ممکن است برای ایجاد یک رابطه اعتماد محور دچار کشمکش درونی شود.
3. آنچه را شنیده‌اید در ذهن پردازش کنید
پردازش آنچه شنیده‌اید به این معنا است که از خودتان بپرسید آیا تصورات شما دقیقاً همانند آنچه مخاطب مخابره می‌کند شکل گرفته است. با خودتان صادق باشید و ببینید آیا منظور طرف مقابل را بدون هیچ کم‌و‌کاستی دریافت کرده‌اید.
4. برای تصدیق شنیده‌ها گاهی کلام گوینده را تکرار کنید
اینکه دو نفر با هم گفتگویی دارند به این معنا نیست که هر دو مطالب یا کلمات مشابهی را می‌شنوند. بنابراین با تکرار کلماتی که نسبت به آنها تردید دارید متوجه خواهید شد مطلب را به درستی شنیده‌اید یا خیر. اگر یک مدیر هستید، احتمالاً تا الان این اتفاق برای‌تان پیش آمده که پروژه‌ای را به کارمندی محول کرده‌اید و از او انتظار داشته‌اید وظیفه‌اش را به موقع انجام دهد. زمانی‌که کار به پایان می‌رسد متوجه میشوید این کارمند کاری را انجام داده که اصلاً مورد درخواست یا نیاز شما نبوده است. بنابراین تکنیک تکرار، روشی است تا درک طرف مقابل از خواسته شما کامل شود و اطمینان پیدا کنید به درستی متوجه منظور و هدف شما شده است. روش تکرار در مکالمات دونفره یا جلسات گفتگو با تعداد اندک به خوبی جواب می‌دهد. در صورتی که در یک جلسه سخنرانی بزرگ هستید ممکن است این فرصت را نداشته باشید تا از روش تکرار استفاده کنید. به هر حال، اگر در یک جلسه کاری کوچک یا جلسه‌ای با اعضای خانواده و دوستان هستید میتوانید آنچه را شنیده‌اید تکرار کنید و از گوینده بخواهید درستی شنیده‌های شما را تائید کند. تکنیک تکرار ساده است: به مکالمه گوش می‌دهید و تلاش می‌کنید مطالب گفتگو را تا حد ممکن دریافت کنید. زمانی که صحبت‌های گوینده به پایان رسید از او اجازه بخواهید و شنیده‌هایتان را تکرار کنید. از او بخواهید تا درستی آنها را تائید کند.
5. عوامل حواس پرتی گوش دادن فعالانه را به حداقل برسانید
تلفن، رسانه‌های اجتماعی، مکالمه‌های همزمان، تلویزیون و موسیقی، وجود همه این‌ها و هزاران مورد دیگر مواردی هستند که موجب حواس پرتی می‌شوند. در صورتی که می‌خواهید یک مکالمه پویا داشته باشید باید تمام عواملی را که تمرکز شما را برهم می‌زنند به حداقل برسانید. زمانی که فردی با شما صحبت می‌کند تلاش کنید تنها بر یک چیز که همان صحبت‌های طرف مقابل است تمرکزداشته باشید. گرچه برخی افراد اعتقاد دارند که می‌توانند چند کار را به طور همزمان انجام دهند اما تحقیقات نشان می‌دهد هیچ‌کس نمی‌تواند در این شرایط عملکرد کاملاً خوبی داشته باشد. به عبارت دیگر، زمانی که چندین کار را با هم انجام می‌دهید ذهن درگیر می‌شود و در نتیجه مهارت گوش دادن فعالانه شما ضعیف می‌شود. بنابراین برای یک مکالمه پویا و دقت در گوش دادن تمام چیزهایی که موجب حواس‌پرتی و برهم زدن تمرکز می‌شوند را محدود کنید. تلفن را خارج از دسترس قرار دهید، تلویزیون را خاموش یا صدای آن را کم کنید و در این چند دقیقه تنها تمرکز شما بر فردی باشد که با او مکالمه دارید. حتی اگر تصور می‌کنید خودتان میتوانید چند کار را به طور همزمان انجام دهید به این فکر کنید آیا فرد مقابل به توجه و تمرکز کامل شما نیاز خواهدداشت یا خیر؟
6. در حین مکالمه ارتباط چشمی خوبی با مخاطب برقرار کنید
افراد بسیاری می‌گویند در زمان مکالمه گرچه به مخاطب نگاه نمی‌کنند اما به او گوش می‌دهند. گوش دادن فعالانه به این معنا است که با تمام وجود حواسمان به مخاطب و صحبت‌های او باشد. به منظور تقویت مهارت گوش دادن فعالانه باید در حین مکالمه به گوینده نگاه کنید و با او یک ارتباط چشمی برقرار کنید. از این طریق، فرصتی برای شما به وجود می‌آید تا با توجه به حالات صورت و وضعیت بدنی او نیز درک درست‌تری از صحبت‌هایش داشته باشید.
7. از اثر زبان بدن در برقراری ارتباط کلامی مؤثر غافل نشوید
برای برقراری ارتباط مؤثر با گوینده باید شرایط فیزیک بدن شما در حالتی قرار داشته باشد که به طرف مقابل نشان دهید برای شنیدن کلام او مشتاق هستید.
8. از گوینده سوالاتی بپرسید تا منظور او برای شما روشن شود
برای اطمینان از درست شنیدن و درک پیام گوینده پس از پایان عبارت‌های او سوالاتی با این مضمون بپرسید: «آنطور که از صحبت‌های شما فهمیدم ...» یا «بر طبق چیزهایی که شما گفتید ...». همچنین در صورتی که پیام او را به درستی متوجه نشدید از اینکه بگوئید: «متوجه صحبت شما نشدم، ممکن است کمی شفاف‌تر توضیح دهید» هیچ اِبایی نداشته باشید.
9. برای شنیدن کنجکاو باشید
بهترین نوآوری‌‌ها زمانی ایجاد شده که یک فرد مبتکر دنبال کنجکاوی‌هایش رفته است. کنجکاوی نه تنها در حوزه نوآوری و خلاقیت یک موهبت به شمار می‌رود در زمینه کسب مهارت گوش دادن فعالانه نیز بسیار کمک کننده است. اگر در حین شنیدن کنجکاو باشید اشتیاق شما برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌شود و حتی زمانی که مکالمه به پایان می‌رسد ذهن کنجکاو به پردازش آنچه شنیده‌اید ادامه می‌دهد.
10. برای درک بهتر گوینده خودتان را به جای او بگذارید
اگر بخواهید خودتان را به جای دیگری بگذارید کار چندان آسانی نیست اما اگر می‌خواهید یک شنونده پویا باشید باید از منظر گوینده به قضیه نگاه کنید تا متوجه شوید او چه احساسی دارد. به عبارت دیگر، گوش‌دادن فعالانه تقویت حس همدردی برای صحبت‌های طرف مقابل است. اگر مواجهه با زندگی را از لنز گوینده تصور کنید، با علاقه و اشتیاق بیشتری به او گوش خواهید کرد.
11. در حین گوش دادن قضاوت نکنید
برای تمرین مهارت گوش‌دادن فعالانه باید قضاوت و پیش‌داوری را کنار بگذارید. اگر بر مسند قضاوت بنشینید یک نتیجه از پیش آمده خواهید داشت و در طول مکالمه فقط با این هدف به صحبت‌های طرف مقابل گوش می‌کنید تا برای تائید آنچه در ذهن دارید اطلاعاتی بیابید. اگر این اتفاق بیفتد شنیدن و توجه به تمام جوانب صحبت‌های طرف مقابل سخت خواهد شد. گوش‌دادن بدون پیش‌داوری به این معنا نیست که از قوه تشخیص استفاده نکنید بلکه باید بپذیرد احتمال اینکه شما اشتباه می‌کنید نیز وجوددارد.
12. هنگام گوش‌دادن یادداشت برداری کنید
یادداشت‌برداری در حین مکالمه راهی است تا کلام طرف مقابل قطع نشود. نوشتن یادداشت این امکان را به شما می‌دهد تا مواردی که قصد دنبال کردن و پیگیری‌شان را دارید فراموش نکنید. البته این حس نیز به گوینده القا می‌شود که در حال گوش‌دادن به او هستید.
13. در ارتباط دوطرفه فکر نکنید همیشه حق با شما است
اگر هدف‌تان این باشد که برنده یک مکالمه یا بحث باشید، فقط با هدف برنده شدن وارد گفتگو میشوید. در چنین شرایطی نمی‌توانید با تمام وجود به حرف‌های طرف مقابل گوش دهید زیرا فقط خودتان را برحق می‌دانید. به هر حال برای یاد گرفتن مهارت گوش‌دادن فعالانه باید حسی بی‌طرفانه داشته باشید و تنها در این صورت میتوانید به طور پویا به گوینده گوش دهید.
گرچه از بین تمام عواملی که موجب برهم زدن تمرکز شما در حین گوش دادن می‌شود را نمی‌توان به یک باره از بین برد اما با حذف یا مدیریت هر یک از آنها توانایی شما در گوش دادن بهتر خواهد شد. با تمرین و مداومت مهارت شما در گوش دادن فعالانه تقویت می‌شود. دوست، خانواده وهمکاران بابت کسب این مهارت از شما تشکر خواهند کرد.
لطفا شکیبا باشید !
پاسخ به نظر