آنچه در این مقاله می خوانید:

• نوجوانی و مواجهه با چالش‌هایی همچون استرس و اضطراب
• استرس دوران نوجوانی
• علائم اضطراب در دوران نوجوانی
• شرایط خانوادگی و استرس‌های ناشی از آن
• استرس‌های ناشی از عدم ویژگی‌های مشترک با همسالان
• استرس‌های حاصل از فضای رقابت 
• درمان استرس و اضطراب

نوجوانی و مواجهه با چالش‌هایی همچون استرس و اضطراب

انسان در طول عمر خود مراحل بسیاری را پشت سر می‌گذارد. چگونه گذراندن هر یک از این مراحل برای رفتن به مرحله بعد اهمیت عمده‌ای دارد. بی‌شک یکی از مهم‌ترین مراحل در زندگی هر شخص دوران نوجوانی است. دورانی که هم فرد نوجوان و هم والدین با چالش‌هایی مواجه می‌شوند. مسلماً برای اینکه فرد نوجوان در آینده با مشکلاتی مواجه نشود باید در این دوران با کمک خانواده خود به خوبی از پس این چالش‌ها برآید. ممکن است فرد با استرس‌های دوران نوجوانی، ترس از شکست‌های اجتماعی، اعتمادبه‌نفس برای حضور در اجتماع‌های بزرگتر از خانواده و مسائلی از این قبیل، دست و پنجه نرم کند. هر کدام از این موارد راهکارهای خود را دارند.

خانواده یا مشاورین آگاه و با تجربه می‌توانند در این زمان حامی مناسبی برای فرد نوجوان باشند. یکی از این چالش‌ها، استرس دوران نوجوانی است. به‌طور کلی، استرس زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در مواجهه با برخی محرک‌ها، درگیر نوعی احساس تنش درونی شود. این فشار روانی در افراد مختلف به صورت‌های متفاوت اتفاق می‌افتد. عوامل و مقیاس آن نیز می‌تواند متفاوت باشد. تصور کنید چندین سال به عنوان یک کارمند حرفه‌ای در شرکتی مشغول به کار بوده‌اید. به دلایلی باید شغل خود را عوض کنید و جای دیگری درخواست شغلی بدهید. حتی با تجربیات فراوانی که دارید هنگام مصاحبه کاری احساس فشار روانی می‌کنید. این حس برای همه به یک اندازه نیست. استرس دوران نوجوانی با سایر تنش‌های روانی کمی تفاوت دارد و پشت سر گذاشتن این مرحله نیز دارای اهمیت بیشتری است. چرا که فرد در آغاز مسیر زندگی است و کوچکترین اشتباه منجر به آسیب‌های بزرگتری در ادامه راه خواهد شد.

مقاله پیشنهادی: راه هایی ساده و قطعی برای رهایی از استرس

استرس دوران نوجوانی

همینطور که در بالا هم اشاره شد، استرس نوعی واکنش فرد در مواجهه با مشکلات و چالش‌های پیش رو است. نوعی عکس‌العمل بدنی و ذهنی که هنگام برخورد با برخی مسائل بروز داده می‌شود. زمانی که احساس کنید، نمی‌توانید از پس این مشکلات برآیید، احتمالاً استرس بیشتری را متحمل خواهید شد و علائم فیزیکی و روحی نشان خواهید داد. در ادامه هر کدام از آنها و روش مقابله با آنها عنوان خواهد شد. زمانی که فرد در خود احساس کند توانایی مقابله با این تنش‌ها را دارد، استرس کمتری را تجربه می‌کند. به هر حال وجود این احساس به خودی خود مشکلی ایجاد نخواهد کرد و جای نگرانی ندارد. آنچه مهم است نوع نگرش به این حس درونی است.

علائم اضطراب در دوران نوجوانی

استرس و اضطراب در حالت‌های مختلف رفتار، حالات بدنی، احساسی و نوع تفکر خود را نشان می‌دهد. هر یک از این علائم و نشانه‌ها به اختصار توضیح داده می‌شود تا بیشتر با آنها آشنا شویم.
تصور کنید قرار است برای ثبت نام فرزند نوجوان خود به یک آموزشگاه بروید. گرچه فرد برای یادگیری دوره مورد نظر علاقه شخصی خود را قبلاً ابراز کرده است، اما روزی که قرار است با هم برای ثبت‌نام بروید از آمدن با شما امتناع یا تعلل می‌کند. وقتی دلیل او را جویا می‌شوید، اظهار می‌کند دیشب خواب خوبی نداشته است و احتمالاً  پاسخ شما را نیز با حالت پرخاشگری خواهد داد. هنگام خوردن صبحانه با بی‌میلی غذا می‌خورد یا در خوردن عجله دارد. کاملاً احساس می‌کنید که او از رفتن به کلاس و حضور در جمع عصبانی و آشفته است. همه این موارد نشان می‌دهند که نسبت به حضور در محیط جدید احساس استرس دارد. شاید این کوچکترین نمونه اضطراب و استرس در زمان نوجوانی باشد.

به دلیل پشت سرگذاشتن مراحل مهم زندگی در این دوران، اضطراب دوره نوجوانی بیش از هر مرحله دیگری نمایانگر است. در این دوران فرزند نوجوان شما باید مراحل سختی را پشت‌سر بگذارد. به مثال دیگری توجه کنید. فرد نوجوان با انتخاب رشته تحصیلی مواجه است، که برای او گامی بزرگ به شمار می‌رود. از سال قبل ذهن او درگیر این موضوع شده است و در رفتار، احساسات و نوع تفکر او شاهد استرس درونی خواهید بود. کم کردن وزن، ابتلا به سردرد، عدم‌تمرکز، احتمالاً ابتلا به نوعی فراموشی زودگذر، تپش ناگهانی قلب و احساس سردی دست‌ها نیز علائمی از استرس است. والدین آگاه می‌دانند که این مرحله از زندگی نیز با درایت و راهنمایی آنها به خوبی پشت سر گذاشته می‌شود. 
استرس و اضطراب در دوران نوجوانی دلایل خاص خود را نیز دارد. شرایط  تحصیلی که یکی از بارزترین این موارد بود در بالا اشاره شد. جا دارد به چند مورد دیگر که شیوع بیشتری دارند نیز اشاره مختصری شود.

شرایط خانوادگی و استرس‌های ناشی از آن

خانواده و شرایطی که نوجوان در خانه آن را تجربه می‌کند، می‌تواند از عوامل ایجاد استرس برای فرد باشد. گاه دعواهای خانوادگی، به دنیا آمدن فرزند جدید، وقوع حوادث ناگوار در زندگی، تغییر مکان زندگی خانواده به یک شهر یا محله جدید همه می‌تواند برای فرد نوجوان، احساس استرس را به‌دنبال داشته باشد.

استرس‌های ناشی از عدم ویژگی‌های مشترک با همسالان

گاه فرد نوجوان با همسالان خود تفاوت‌هایی احساس می‌کند. مثلاً افرادی که بیشتر با او در ارتباط هستند به لحاظ مهارت و دانش در سطح بالاتری قرار دارند و او نمی‌تواند همگام با دوستان خود جلو برود. موقعیت مالی وسطح  برخورداری از امکانات نیز موجب احساس ترس و اضطراب می‌شود. 

استرس‌های حاصل از فضای رقابت 

در دوران نوجوانی فرد نسبت به محیط اطراف خود حساسیت‌های بیشتری نشان می‌دهد. گاه محیط خانه و فضای حاکم بر خواهر و برادر، چنین موقعیتی را ایجاد می‌کند و نوجوان نسبت به برخورد پدر و مادر با سایر فرزندان یا نحوه عملکرد خواهر و برادر خود حساس می‌شود. گاهی هم اتفاق می افتد که فرد نوجوان این رقابت را با دوستان همسال خود احساس می‌کند. رقابت به وجود آمده میان او و سایرین موجب احساس ترس و اضطراب می‌شود. 

مقاله پیشنهادی: درمان استرس شدید با 14 راهکار آرامش بخش

درمان استرس و اضطراب

حمایت والدین از نوجوان هنگام مواجهه با مسائل تنش زا

هیچ‌کس بهتر از پدر و مادر فرزند خود را نمی‌شناسد. والدین کاملاً با اخلاق و روحیات فرزند خود آشنایی دارند و می‌دانند که چه نوع رفتاری در برخورد با فرزند خود می‌تواند مشکل درونی او را حل کند. البته نباید فراموش کرد کمک گرفتن از مشاوران متخصص در این زمینه بسیار حائز اهمیت خواهد بود. چرا که آنها، هم دانش کافی را دارند و هم در مواجهه با صدها و هزاران مورد مشابه تجربیات کافی را پیدا کرده‌اند و با ویژگی‌های دوران نوجوانی کاملاً آشنایی دارند.

دور ریختن افکار منفی و تاکید بر جوانب مثبت در دوران نوجوانی

در دوران نوجوانی نیز، افکارمنفی به سراغ فرد می‌آید. افکاری مثل اینکه من نمی‌توانم در امتحانات پایان سال موفق شوم یا رابطه خوبی با همسالانم برقرار کنم. خانواده و مربیان که بیش از همه به فرد نوجوان نزدیکی دارند می‌توانند به او کمک کنند تا از افکار منفی دوری کند و بتواند جوانب مثبت مسائل را بیشتر مورد توجه قرار دهد. با اتکاء به مهارت‌ها و استعدادهایی که دارد از پس مشکلات خود برآید و از عوامل استرس زایی که موجب نگرانی‌های او شده‌اند بکاهد.

برقراری ارتباط بیشتر با همسالان

اگر فرد نوجوان با همسالان خود رابطه‌ برقرار کند و درد دل‌هایش را با آنها مطرح نماید، متوجه خواهد شد که تنها او با این مشکلات مواجه نیست. همه همسالان دغدغه‌هایی مشابه دارند و این احساس مشابه کمک خواهد کرد که  احساس درونی استرس کمتر شود. لطفاً توجه داشته باشید این دوران از حساس‌ترین مراحل زندگی است و همه این مراودات دوستانه باید زیر نظر والدین باشد تا از آسیب‌های جبران ناپذیر آن جلوگیری شود. 

تمرینات بدنی و فیزیکی

درگیر شدن فرد نوجوان در یک سری تمرینات عملی باعث تمدد اعصاب او می‌شود. هنگامی که فرد خود را درگیر فعالیت‌هایی مثل ورزش‌های فیزیکی یا بازی‌های فکری می‌کند، ذهن ناخودآگاه او از مسائل پیش‌رو برای مدت زمانی فارغ می‌شود و چه بسا همین فعالیت‌ها، انرژی او برای حل مشکلات را بیشتر کند و ذهن او خلاق‌تر و آماده مواجهه با مسائل شود.